Οι μαύρες τρύπες του «Εξοικονομώ 2021»

Ομάδα μηχανικών, που «τρέχουν» αιτήσεις του δημοφιλούς προγράμματος, με αποκαλυπτικές επισημάνσεις τους προς την «Εφ.Συν.» προειδοποιούν για τον κίνδυνο φιάσκου, εκτοπισμού από το πρόγραμμα των φτωχότερων νοικοκυριών και γκρίζων συναλλαγών λόγω της τεράστιας αύξησης των τιμών των υλικών και του αμφιλεγόμενου βασικότερου κριτηρίου μοριοδότησης των αιτήσεων

Βρισκόμαστε ήδη στα μέσα του 2022, αλλά το «Εξοικονομώ κατ’ οίκον 2021» αναμένει ακόμη την υλοποίησή του. Επειτα από αλλεπάλληλες παρατάσεις στις προθεσμίες υποβολής αιτήσεων (εκκρεμούν μόνο των πολυκατοικιών μέχρι το τέλος του μήνα), αυτές έφτασαν μεν στον αριθμό ρεκόρ 87.578, αλλά είναι άγνωστο πόσες θα ενταχθούν στο κατά τεκμήριο λαϊκότερο πρόγραμμα επιδοτήσεων εδώ και χρόνια, καθώς περίπου 40.000 αιτήσεις κατατάχθηκαν στις «κατ’ αρχήν επιλέξιμες», ενώ 47.400 κρίνονται «επιλαχούσες».

Είναι πολλά τα λεφτά -600 εκατ. ευρώ-, αλλά δεν φτάνουν για όλους. Γι’ αυτό εκκρεμεί η αόριστη υπόσχεση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας -διατυπωμένη από το βήμα του συνεδρίου της Ν.Δ.- για αύξηση του προϋπολογισμού του προγράμματος. Αυτό, όμως, δεν είναι το μόνο πρόβλημα του συγκεκριμένου προγράμματος. Οπως επισημαίνει ομάδα μηχανικών/συμβούλων του «Εξοικονομώ» σε κείμενο προς την «Εφ.Συν.» (για προφανείς λόγους προτιμούν την ανωνυμία τους), ο τρόπος μοριοδότησης του τρέχοντος προγράμματος προϊδεάζει είτε για μεγάλο φιάσκο είτε για γκρίζες συναλλαγές και «εκπτώσεις» στους ενεργειακούς στόχους του, με πιθανότερα θύματα τα φτωχότερα νοικοκυριά. Ιδού οι βασικές επισημάνσεις τους:

«Το τρέχον πρόγραμμα, για το οποίο πρόθεση της κυβέρνησης ήταν η έναρξή του από τα μέσα του 2021, αλλά οι αιτήσεις άρχισαν μόλις στα μέσα Δεκεμβρίου 2021, έχει αρκετές διαφορές από όλα τα προηγούμενα. Η ραχοκοκαλιά του νέου προγράμματος είναι ο τρόπος εισαγωγής των αιτούντων, που είναι πλέον με τη “δημοκρατική α λα ΑΣΕΠ” διαφανή και ανοικτή σε όλους μοριοδότηση και όχι με το “όποιος προλάβει” (first in – first serve), όπως στα 3 προηγούμενα. Ο νέος τρόπος εισαγωγής ικανοποίησε εν πολλοίς το αίτημα του τεχνικού κόσμου (ΤΕΕ κ.λπ.), μιας και ο προηγούμενος είχε φτάσει στα όριά του. Είχε κατηγορηθεί για αιτήσεις που υποβλήθηκαν από bots (το υπουργείο το αρνήθηκε), όταν διαπιστωμένα εξαντλήθηκαν κονδύλια ορισμένων περιφερειών σε 10 λεπτά, με στοιχεία του ΥΠΕΝ!

Αυξήσεις σε υλικά και εργασίες

Ο νέος προϋπολογισμός είναι 30% μειωμένος, αλλά οι τιμές υλικών/εργασιών (τιμές επιδοτούμενων παρεμβάσεων) μεσοσταθμικά είναι κατά 15% αυξημένες σε σχέση με το πρόγραμμα του 2020. Είχε να γίνει αναπροσαρμογή τιμών περίπου 3 χρόνια, άρα σωστά έγινε στο πλαίσιο των μεγάλων ανατιμήσεων, τους τελευταίους μήνες. Το ερώτημα είναι αν στην πράξη η αύξηση που δόθηκε επαρκεί για να ισοσκελίσει τις τιμές της πραγματικής αγοράς. Στα προηγούμενα προγράμματα, οι τιμές υλικών ήταν τέτοιες, ώστε, βασικά και γενικά, να μη χρειάζεται να βάλουν επιπλέον από την τσέπη τους οι ωφελούμενοι. Φέτος, είναι πραγματικά δύσκολο να φανταστούμε ότι θα συμβεί το ίδιο.

Με τα παραπάνω δεδομένα, το υπουργείο ανακοίνωσε πως ο στόχος φέτος είναι να επιδοτηθούν περισσότερα σπίτια για την ίδια ή αντίστοιχη ενεργειακή αναβάθμιση! Αυτό εξηγείται, εν μέρει μόνο, με το επιχείρημα ότι ο μέσος όρος προϋπολογισμού ανά επιδοτούμενη αίτηση ήταν μεγαλύτερος πέρσι, λόγω ένταξης στις επιδοτούμενες παρεμβάσεις των οικιακών φωτοβολταϊκών. Η παρέμβαση απέτυχε, ελάχιστοι ασχολήθηκαν και φέτος, σωστά, αποσύρθηκε. Οσοι, λοιπόν, έχουμε αρκετή εμπειρία στο πιο επιτυχημένο και “λαϊκό” πρόγραμμα ΕΣΠΑ, ήμασταν επιφυλακτικοί με το μεγαλεπήβολο στόχο του υπουργείου, που μπορεί να γίνει με έναν μόνο τρόπο: να υπάρχει κρυφή “αυτοεπιδότηση”. Δηλαδή να βάλουν ίδια “μαύρα” κεφάλαια οι ωφελούμενοι που δεν θα εμφανιστούν στις χρηματοροές του προγράμματος.

Και εδώ φτάνουμε στα κριτήρια επιδότησης, τα οποία είναι ενεργειακά, οικονομικά και κοινωνικά. Το βασικότερο κριτήριο είναι το ενεργειακό Κ1 (50% της συνολικής μοριοδότησης), ενώ σε όλα τα υπόλοιπα κριτήρια τα μόρια παράγονται περίπου αυτόματα. Το Κ1 λέει με απλά λόγια: πόσα χρήματα του προϋπολογισμού του προγράμματος ξοδεύεις για τη μονάδα ενεργειακής αναβάθμισης που θα πετύχεις.

Οπότε όσο λιγότερες κιλοβατώρες ξοδεύεις τόσο περισσότερα μόρια παίρνεις. Αυτό που αντιληφθήκαμε κατά τη διάρκεια εκπόνησης των ενεργειακών πιστοποιητικών και προϋπολογισμών των αιτήσεων και συζητώντας με τους ενδιαφερόμενους/αιτούντες είναι ότι, προκειμένου να έχουν περισσότερες πιθανότητες, έπρεπε να ζητήσουν μικρότερο προϋπολογισμό απ’ αυτόν που επιδοτεί το πρόγραμμα με τις τρέχουσες τιμές υλικών, ενώ την ίδια ώρα οι τιμές υλικών/παρεμβάσεων του προγράμματος μάλλον δεν θα επαρκούν στην πράξη να καλύψουν τον πραγματικό συνολικό προϋπολογισμό των παρεμβάσεων. Οπότε είναι θέμα συμβιβασμού: πόσο είναι κανείς έτοιμος να δεχτεί να “αυτοϋπονομευτεί” η επιδότησή του (σημειώνουμε εδώ ότι τα ποσοστά επιδότησης ανάλογα με το εισόδημα είναι παρόμοια με τα προηγούμενα προγράμματα), προκειμένου να αυξήσει την πιθανότητα ένταξής του στο πρόγραμμα.

Μία «ύποπτη» παράταση

Το πρόγραμμα πήρε μια παράταση για όλους και μια δεύτερη, “ύποπτη” παράταση, ενώ όλοι είχαν τελειώσει, μόνο για αιτήσεις που είχε αρχίσει η υποβολή τους στο σύστημα, αλλά δεν είχαν ολοκληρωθεί, με προφανές και αναίτιο πλεονέκτημα έναντι όλων των άλλων! Μια πιθανή εξήγηση: και μόνο μυρωδιά να είχαν πάρει κάποιοι για το πού κινούνται τα μόρια, πολύ δε περισσότερο αν είχαν ενημέρωση εκ των έσω για το πλήθος αιτήσεων που είχαν ήδη υποβληθεί, είχαν κάθε λόγο να προσπαθήσουν με όποιο τρόπο να τα ξεπεράσουν, όποτε αύξησαν τη βάση κατά πολύ.

Οταν βγήκαν τα αποτελέσματα στο σύνολο της επικράτειας, πραγματικά η δυσάρεστη έκπληξη ήταν μεγάλη: τα μόρια εκτοξεύθηκαν -σε σχέση με τα αναμενόμενα-, ειδικά σε φτωχές/αγροτικές περιοχές της χώρας, ενώ σε άλλες δεν υπήρχαν καν επιλαχόντες, όλες οι αιτήσεις επιλέχθηκαν. Δείγμα του πόσο πρόχειρη και τυχαία (;) ήταν η κατανομή χρημάτων ανά περιοχή!

Εύκολα συμπεραίνει κανείς πως, είτε ήξεραν τι έκαναν οι ωφελούμενοι είτε δεν ήξεραν και το πήραν πάνω τους οι σύμβουλοι έργου/μηχανικοί, θα βρουν τα δύσκολα μπροστά τους. Οταν θα έρθει η ώρα των εργασιών, θα διαπιστώσουν ότι είτε θα βάλουν πολύ περισσότερα ίδια κεφαλαία απ’ ό,τι αρχικά είχαν υπολογίσει είτε απλά πρέπει να παραιτηθούν απ’ το πρόγραμμα, γιατί δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά.

Τα παραπάνω προϊδεάζουν για μεγάλο φιάσκο ως προς την επίτευξη του προσδοκώμενου ενεργειακού στόχου -μην ξεχνάμε ότι αυτό είναι το κύριο ζητούμενο του συγκεκριμένου προγράμματος-, εκτός αν υπάρξουν γενναίες πολιτικές αποφάσεις (π.χ. αύξηση προϋπολογισμού), ώστε να επιτευχθεί ο ενεργειακός αλλά και ο προφανής πολιτικός στόχος. Επισημαίνουμε πως και το πρόγραμμα του 2020 (επί υπουργίας Χατζηδάκη) καρκινοβατεί προσώρας με λίγες τελικές εκταμιεύσεις σε σχέση με τον χρόνο περαίωσης των εργασιών. Ολα τα προγράμματα έχουν τρύπες, αλλά το τρέχον φαίνεται να αφήνει κερκόπορτα στο “μπαλαμούτιασμα” και τη διαφθορά. Το πιο πετυχημένο το είπε συνάδελφος μηχανικός: πέρσι μείνανε αιτήσεις έξω για ένα δευτερόλεπτο, φέτος για 0,0001 μόρια. Το πιο λαϊκό πρόγραμμα πιθανώς θα καταλήξει να είναι το πιο εχθρικό, ειδικά για φτωχότερους ωφελούμενους με μεγαλύτερες ανάγκες για ενεργειακή αναβάθμιση».

Για την αντιγραφή: Γιάννης Κιμπουρόπουλος

Πηγή: Efsyn